Ερατοσθένης ο Κυρηναίος

Ὁ Ἐρατοσθένης καταγόταν ἀπό την ἑλληνικὴ άποικία τῆς Κυρήνης (σήμερα εἰς Τυνησίαν). Γεννήθη κατά την 126η Ὀλυμπιάδα (500-504 μ.Ὀ,) καὶ πέθανε τὸ 582 μ.Ὀ. εἰς Ἀλεξάνδρειαν. Ὑπήρξε ἐκ τῶν σημαντικοτέρων λογίων τῆς Ἀλεξανδρινῆς σχολῆς, και διέθετε εὐρείαν μόρφωσιν ἐνῶ αἱ ἐπιστημονικαὶ του ἐργασίαι ἦταν πολυμερεῖς. Ὁ Πτολεμαῖος Γ' ὁ Εὐεργέτης τοῦ ἀνέθεσε τὴν διεύθυνσιν τῆς βιβλοθήκης τῆς Ἀλεξανδρείας καὶ τὴν διαπαιδαγώγησιν τοῦ διαδόχου Πτολεμαῖου Δ' τοῦ Φιλοπάτορος. Ὑπήρξε ἐπιφανῆς μαθηματικὸς, ἀστρονόμος, γεωγράφος, φιλόλογος καὶ μουσικὸς. Οἱ σύγχρονοὶ του τὸν ἀποκαλοῦσαν πένταθλον, φιλόσοφον, δεύτερον καὶ νέον Πλάτωνα, Κυρηναῖο ποιητὴ και Βήτα, ἐνῶ ὁ ἲδιος προτιμοῦσε τὴν ὀνομασίαν φιλόλογος.
Μεταξὺ τῶν ἀνακαλύψεῶν του εἶναι τὸ 'κόσκινο τοῦ Ἐρατοσθένους', μία μέθοδος διὰ τὴν εὒρεσιν πρώτων ἀριθμῶν ἀπὸ τοὺς περιττοὺς, ὁ ὑπολογισμὸς τῆς λοξώσεως τῆς Ἐκλειπτικῆς και βεβαίως ἡ μέτρησις τῆς περιμέτρου τῆς Γῆς (252.000 στάδια) διὰ πρωτοτύπου μαθηματικῆς μεθόδου, ποὺ ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε.

Εἰς τὴν Συήνην (σήμερα Ασσουάν), πόλιν εὐρισκόμενη ἐν τῷ 23ο παραλλήλῳ ὑπήρχε πηγάδι ὃπου τὴν ἀκριβὴν στιγμήν τοῦ θερινοῦ ἡλιοστασίου αἱ ἡλιακαὶ ἀκτίναι προσέπιπταν κατακορύφως. Εἰς Ἀλεξάνδρειαν τὴν ἰδίαν ἡμέραν καὶ ὣραν αἱ ἡλιακαὶ ἀκτίναι ἐσχημάτιζαν γωνία ἲσην μὲ τὴν γωνία ποὺ σχηματιζόταν ἀπὸ τὴν κατακόρυφον τῆς Συήνης καὶ τῆς Ἀλεξανδρείας πρὸς τὸ κέντρον τῆς Γῆς. Ὁ Ἐρατοσθένης μέτρησε την γωνίαν τῶν ἡλιακῶν ἀκτίνων εἰς Ἀλεξάνδρειαν καὶ εὐρήκε ὃτι εἶναι 7° 12' (ἢ 7,2 μοίραι). Ἂρα καὶ τὸ διάστημα μεταξὺ Ἀλεξανδρείας καὶ Συήνης ἀντιστοιχεῖ εἰς τὸ 7,2 τῆς ὃλης περιμέτρου τῆς Γῆς, δηλαδὴ εἰς τὸ 1/50ο (360 / 50 = 7,2). Ἂρα ἡ περίμετρος εἶναι 5000 x 50 = 250.000 στάδια.Τὸν ἀριθμὸν αὐτὸν ὁ Ἐρατοσθένης μετέβαλλε εἰς 252.000 στάδια ὣστε εἰς κάθε μοίρα νὰ αντιστοιχεῖ ἀκέραιος ἀριθμός 700 σταδίων. 1 στάδιον = 164 μέτρα, καὶ 252.000 x 164 = 41.000 χλμ., τιμή ποὺ διαφέρει ἀπὸ τὴν σημερινὴν( 40,076 χλμ.) μόλις κατὰ 1.000 χλμ. Ἡ διαφορά ὁφείλεται εἰς τὸ ὃτι ἡ ἀληθινὴ ἀπόστασις Συήνης - Ἀλεξανδρείας εἶναι 4.860 στάδια.

Ὁ Ἐρατοσθένης συνέγραψε πολλὰ ἒργα γεωγραφικὰ, μαθηματικὰ, ἀστρονομικὰ, χρονογραφικὰ και φιλολογικὰ ἀλλὰ μόνον ἐλάχιστα ἀποσπάσματα ἒχουν σωθεῖ. Μερικοὶ Τίτλοι: Γεωγραφικὰ, Περὶ τῆς Γῆς ἀναμετρήσεως, Φαινόμενα, Καταστερισμοὶ, Περὶ Μεσοτήτων, Περὶ τῆς ὀκταετηρίδος, Χρονογραφίαι (ἢ Χρονικὰ). Συνέγραψε ἐπίσης ποιήματα ὃπως Ἑρμῆς (ἀστρονομικὸ), Ἠριγόνη (μυθολογικὸ) καὶ Ἀντερινύδα (καταστερισμοὶ Ἡρώων) καθῶς καὶ πολλοὺς φιλοσοφικοὺς διαλόγους. Φέρεται ἀκόμη νὰ ἐφήυρε κάποιον ὂργανον ὑπολογισμῶν μέσων ἀναλόγων, τὸ Μεσολάβιον.

Πηγή: http://www.astrologicon.org/asteron-nomoi-logos-fisis/eratosthenes-...