Η ετυμολογία των Ελληνικών ονομάτων

Σε αυτό το κείμενο, προσπαθήσαμε να δώσουμε την ερμηνεία των πιο συνηθισμένων ονομάτων της αρχαίας Ελληνικής. Λόγω του ότι σίγουρα θα έχουμε άθελά μας παραλείψει κάποια, αν κάποιος/α από τους/τις αναγνώστες/ριες μπορεί να μας δώσει κι άλλα ονόματα για να βρούμε την ετυμολογία τους, θα ήταν ευχής έργο να το κάνει.

Αγαθοσθένης < αγαθός + σθένος= καλός (στις πράξεις και την νόηση) + δύναμη= ο έχων δύναμη να σκέφτεται και να πράττει το καλό.

Αγορακλής < αγορά + κλέος= αγορά + δόξα= αυτός που έχει δόξα στην αγορά

Αγοράκριτος < αγορά + κρίσις= αυτός που κρίνεται από την αγορά

Αθανάσιος < α (στερητικό) + θανή - θάνατος= αθάνατος (θηλ. Αθανασία)

Αθηνά= Ἀθεονόα < α (υπερθετικό) + θεός + νους= η προερχόμενη από τον υπέρτατο νου (η θεά Αθηνά, ξεπήδισε από το κεφάλι του Δία). Το αρχικό όνομα ήταν Αθήνη και είναι Πελασγικής προελεύσεως

Αικατερίνη < αεί + καθαιρή= πάντοτε καθαρή

Αλέξανδρος < αλέξω + ανήρ (γεν. του ανδρός) = υπερασπιστής, προστάτης ανδρών (θηλ. Αλεξάνδρα)

Αμφιάραος < άμφω + αρἀ + ος (κατάληξη)= εκείνος ο ὀποίος μετριάζει τήν κατάρα - κακοτυχία

Ανάργυρος < α (στερητικό) + αργυρός (χρήμα)= ο αφιλοκερδής (θηλ. Ανάργυρη)

Αναστάσιος < ανά + στάσις= ο αναγεννημένος, ο αιώνιος (θηλ. Αναστασία)

Ανδρέας < ανήρ (γεν. ανδρός)= ο ανδρείος, πραγματικός άνδρας, γενναίος πολεμιστής

Ανδρόμαχος < ανήρ (γεν. του ανδρός) + μάχομαι= ο μαχόμενος τους άνδρες (δηλ. ο σπουδαίος κι ατρόμητος πολεμιστής) (θηλ. Ανδρομάχη)

Ανδρόνικος < ανήρ (γεν. του ανδρός) + νίκη= εκείνος που νικάει τους άνδρες (θηλ. Ανδρονίκη)

Αντίγονος < αντί + γίγνομαι (γεννιέμαι)= ο ισάξιος με τον γεννήτορα πατέρα του (θηλ. Αντιγόνη)

Απόλλων < α (υπερθετικό) + πόλος + λας (λάμπος - λάμψις)= εκείνος που λάμπει από παντού. Κατ' άλλους: α (στερητικό) + πολλοί= εκείνος που δεν ανήκει στους πολλούς

Αρετή < α (στερητικό) + ρήσις= απαράμιλη, τέλεια, μοναδική

Αρίσταρχος < άριστος + άρχω= αυτός που άρχει (ηγείται)  των αρίστων

Αριστείδης < άριστος + ορώ (αόριστος: είδον)= ο άριστος στην όψη, ο πολύ εμφανίσιμος

Αριστόμαχος < άριστος + μάχη= ο άριστα μαχόμενος (θηλ. Αριστομάχη)

Αριστόνικος < άριστος + νίκη= εκείνος που καταφέρνει την τέλεια νίκη (θηλ. Αριστονίκη)

Αριστοτέλης < άριστος + τέλος (σκοπός)= ο τελειομανής, εκείνος που σκοπεύει στο άριστο

Αριστοφάνης < άριστος + φημί (λέγω, διατυμπανίζω, διαδίδω λεκτικά)= εκείνος που μιλάει άριστα

Άρτεμις < αήρ + τέμνω= εκείνη που κόβει - διασχίζει τον αέρα

Αρχιμήδης < αρχή + μήδομαι (σκέπτομαι)= ο άρχων της σκέψεως

Ασπασία < ασπασμός= θηλυκό του αρχ. επιθέτου ασπάσιος= χαρούμενη, ευτυχισμένη  (αρσ. Ασπάσιος)

Αφροδίτη < αφρός + δίτω (= αναδύομαι)= η αναδυόμενη από τον αφρό (της θάλασσας)

Βασίλειος < βασιελεύς=εκείνος που ανήκει στο βασιλιά (θηλ. Βασιλεία)

Βερονίκη (Βερόνικα) < από το αρχαίο μακεδονικό όνομα Φερενίκη > φέρω + νίκη= αυτή που φέρνει τη νίκη

Γεώργιος < Γα + έργον= ο καλλιεργητής της γης, εκείνος που παράγει έργο στη γη, ο γεωργός (θηλ. Γεωργία)

Γλαυκονόμη < Γλαύκα (ή γλαύκος) + νόμος= ο λαμπρός - σοφός νόμος

Γρηγόριος < γρηγορώ =άγρυπνος, ακοίμητος, πανέτοιμος

Δαμοκλής <΄δήμος + κλέος= ο δοξαζόμενος από τον δήμο (λαό), ο δημοφιλής

Δαμοφίλη < δήμος + φίλος= η φίλη του δήμου (λαού), εκείνη που αγαπάει τον λαό

Δέσποινα < δεσπόζω= κυρίαρχη, αρχόντισσα

Δημάρατος < δήμος + αίρω (=σηκώνω)= εκείνος που ανυψώνει (ηθικά)  τον δήμο (λαό)

Δημαρέτης < δήμος + αρετή (>α + ρήσις)= εκείνος που (με τις πράξεις του) οφελεί τον δήμο (λαό) (θηλ. Δημαρέτη)

Δήμητρα < δα (Δωρικός τύπος του "γη", παραλλαγή του "γα") + μήτηρ= μητέρα της γης 

Δημήτριος= ο αφιερωμένος στη θεά Δήμητρα

Δημόκριτος < δήμος + κρίσις= εκείνος που κρίνεται από το δήμο (λαό)

Δημονίκη < δήμος + νίκη= η νίκη του δήμου (λαού)

Δημοσθένης < δήμος + σθένος= εκείνος που δίνει δύναμη στον δήμος (λαό)

Δημόστρατος < δήμος + στρατεύω= εκείνος που στρατεύει τον δήμο (λαό)

Δημοφίλη (βλ. Δαμοφίλη)

Διαγόρας < Ζευς (γεν. του Διός) + αγορεύω= εκείνος που αγορεύει με την δύναμη του Διός

Δικαίαρχος < δίκαιος + άρχω= εκείνος που είναι δίκαιος άρχων

Δικαιοκλής < δίκαιον + κλέος= εκείνος που δοξάζει το δίκαιο

Δικαιόπολις < δίκαιος + πόλις= ο δίκαιος πολίτης

Διογένης < Ζευς (γεν. του Διός) + γένος= ο καταγόμενος από τον Δία

Διοκλής < Ζευς (γεν. του Διός) + κλέος= ο δοξάζων τον Δία

Διομήδης < Ζευς (γεν. του Διός) + μήδομαι (= σκέπτομαι)= ο σκεπτόμενος με το θέλημα του Διός

Διόνυσος < Ζευς (γεν του Διός) + νους= ο προερχόμενος από τον νου του Διός

Ειρήνη = είρω (συνδέω)

Ελένη < έλον (αόριστος Β του αίρω= καταστρέφω) + ναυς (δοτ. τη νυί= πλοίο)= αυτή για την οποία καταστράφηκαν πλοία 

Ελευθέριος < Ελ (ονομασία των Ολυμπίων) + ευ + θέρος= εκείνος που με τον ερχομό του θα σημάνει κάτι καλύτερο και προσφερόμενο από τους θεούς, κατ' άλλη ερμηνεία: > έλευσις (> ελ + ευ + σείω - κινώ) + θάρρος= εκείνος που με θάρρος και την δύναμη των θεών μετακινεί τα πάντα με καλό τρόπο

Ερμής < έρυμα (= λόγος)= εκείνος που μεταφέρει τον λόγο

Ερμογένης < Ερμής (γεν. του Ερμού) + γένος= ο καταγόμενος από το γένος του Ερμή

Εστία < έσω + θέω= εκείνη που σπεύδει εντός (στο σπίτι)

Ευαγγελία < ευ + αγγελία= καλή είδηση, ευχάριστο νέο

Ευάγγελος < ευ + άγγελος= αγγελιοφόρος που φέρνει καλά νέα

Εύβουλος < ευ + βουλή (βούλομαι)= ο έχων αγαθή επιθυμία

Εύνομος < ευ + νόμος= εκείνος που ορίζει καλούς νόμους (θηλ. Ευνομία)

Εύπολις < ευ + πόλις= ο καλός πολίτης

Ευριδίκη < εύρος + δίκαιον= εκείνη που διακατέχεται από μεγάλη δικαιοσύνη (αρσ. Ευρύδικος)

Ευρύκλεια < εύρος + κλέος= εκείνη που έχει μεγάλη δόξα (αρσ. Ευρυκλής)

Ευρυνόμη < εύρος + νόμος= εκείνη που γνωρίζει πολλούς νόμους (αρσ. Ευρύνομος)

Ευτυχία < ευ + τύχη εκείνη που έχει καλή τύχη (αρσ. Ευτύχιος)

Ζαφείριος < σάπφειρος (το ζαφείρι)= ο πολύτιμος (θηλ. Ζαφειρία)

Ζευς < ζέω (= ζωοποιός) + ευ= ο παρέχων καλή ζωή

Ζηνοβία < Ζάν (Δωρικός τύπος του Ζευς= Δίας) + βίος= εκείνη που ζει χάρη στον Δία

Ηγησιστράτη < ηγούμαι + στρατός= εκείνη που ηγείται του στρατού (αρσ. Ηγίστρατος)

Ήρα < έρα (ιδιωματισμός της λέξης "γαία - γη"). Κατ' άλλους, αναγραμματισμός της λέξεως "αήρ"

Ηροφίλη < Ήρα + φίλη= εκείνη που λατρεύει την Ήρα

Ήρων < Ήρα + ων= εκείνος που ανήκει στην Ήρα

Ήφαιστος < η (αύξηση χάριν ευφωνίας) + φα (αχαϊκός τύπος του "έως"= φως) + ίστιμι (= κατέχω καλώς)= εκείνος που γνωρίζει πολύ καλά την φωτιά

Θεόδωρος < θεός + δώρο= εκείνος που είναι δώρο Θεού

Θερσίτης < θάρσος= εκείνος που είναι θρασύς

Θρασύβουλος < θάρσος + βούληση= εκείνος που έχει θαρρετή (μέχρι θράσους) επιθυμία

Ιάσων < ίασις= ο θεραπευτής

Ίππαρχος < ίππος + άρχω= εκείνος που ηγείται των αλόγων

Ιπποδάμεια < ίππος + δαμέω-ω= εκείνη που δαμάζει άλογα

Ιπποκράτης < ίππος + κρατέω-ω= εκείνος που ελέγχει τα άλογα

Ιππολύτη < ίππος + λύω= εκείνη που απελευθερώνει τα άλογα (αρσ. Ιππόλυτος)

Ισοκράτης < ίσος + κρατώ= εκείνος που τηρεί ίσες αποστάσεις - ισότητα

Καλλιόπη < κάλλος + οπή (= τρύπα, στόμα κατά μία έννοια)= η καλλίφωνος

Κλεόβουλος < κλέος + βούλομαι= εκείνος που επιθυμεί την δόξα

Κλεογένης < κλέος + γένος= ο προερχόμενος από δοξασμένο γένος

Κοσμάς < κόσμιος= εκείνος που είναι ευγενικός και καλότροπος

Λαοδίκη <  λαός + δίκη= η δίκη του λαού

Λαομήδεια < λαός + μήδομαι= η σκέψη του λαού

Λεωνίδας < λέων + ίδιος= εκείνος που ομοιάζει στο λιοντάρι

Λυσιστράτη < λύω (μελλ. λύσω) + στρατός= εκείνη που διαλύει τον στρατό

Μαρία < μαρμαίρω (=αστράφτω)= εκείνη που αστράφτει [-> Μαίρα (Ιλιάδα Σ48, Οδύσσεια λ326) -> Μαρία (εξεβραϊσμός του Ελληνικού ονόματος)] (αρσ. Μάριος)

Μήδος < μήδομαι= ο σκεπτόμενος (θηλ. Μηδία)

Νικαρέτη < νίκη + αρετή= εκείνη που νικάει με αρετή (αρσ. Νικάρετος)

Νικηφόρος < νίκη + φέρω= εκείνος που πραγματοποιεί νίκες

Νικόλαος < νίκη + λαός= εκείνος που δίνει νίκη στον λαό (θηλυκό δεν υπάρχει στην αρχαία Ελληνική. Στην νέα Ελληνική, είναι Νικολέττα, επανελληνισμός του Φραγκικού Nikolette)

Ξενοκράτης < ξένος + κρατώ= εκείνος που κρατά (μακρυά) τους ξένους

Ξενόφαντος < ξένος + φαίνυμι= εκείνος που μοιάζει με ξένο

Οδευσσεύς < οδεύω + έσσομαι= ἐκεῖνος πού βρίσκεαι στον δρόμο, ο περιπλανόμενος

Όμηρος < όμμα + άρω= εκείνος που χάνει το μάτι του, ο τυφλός

Ορέστης < όρος + ίσταμαι= εκείνος που βρίσκεται στο βουνό, ο άνθρωπος του βουνού, ο βουνίσιος

Περίανδρος < περί + ανήρ (γεν. του ανδρός)= εκείνος που είναι πάνω από τους άλλους άνδρες

Περικλής < περί + κλέος= ο υπέρδοξος, ο περίτρανος

Πέτρος < πέτρα= ο σταθερός, ο ακλόνητος

Πηνελόπη < πήνη (νήμα) + λέπω (ξετυλίγω)= η υφάντρια 

Πλάτων < πλατύς + ων (= υπάρχων)= εκείνος που είναι πλατύς (Ο φιλόσοφος Πλάτων, έλαβε αυτό το όνομα εξ αιτίας του ότι είχε πλατύ στέρνο και μέτωπο. Αρχικά το όνομά του ήταν Αριστοκλής.

Πλειστονίκης < πλείστος (υπερθετικός του "πολύς") + νίκη= εκείνος που έχει πολλές νίκες, ο πολυνίκης

Πολίαρχος  < πόλις + άρχω= αυτός που άρχει της πόλεως

Ποσειδών < πότος (= ποταμός) + διδών= εκείνος που δίνει ποτάμια

Πρόδικος < προ + δίκη= ο αρχιδικαστής

Πρωταγόρας < πρώτος + αγορά= αυτός που είναι πρώτος στην αγορά (δηλ. στα κοινά)

Πυθαγόρας < πυθώ (= ενημερώνω -> Πυθεία) + αγορά= αυτός που ενημερώνει την αγορά

Σοφία < σοφία= πολυμάθεια, βαθιά γνώση

Σοφοκλής < σοφός + κλέος= ο ένδοξος για τη σοφία του

Σπυρίδων < σπυρίς (γεν. σπυρίδος= ψαροκόφινο)= εκείνος που φτιάχνει κοφίνια για τα ψάρια

Στρατοκλής < στρατός + κλέος= ο ένδοξος στρατιώτης

Στυλιανός < στύλος= ο σταθερός σαν κολώνα, εκείνος που μπορεί κάποιος να στηριχθεί πάνω του (θηλ. Στυλιανή)

Σωκράτης < Σώφρων + κρατώ= εκείνος που τηρεί σωφροσύνη

Σωτήριος < σωτήρ= σωτήρας 

Τηλέμαχος < τηλέ +μάχη= εκείνος που δίνει μάχες από μακρυά

Φαίδρα < φαιδρός= χαρούμενη

Φιλαρέτη < φίλος + αρετή= αυτή που αγαπά την αρετή (αρσ. Φιλάρετος)

Φίλιππος < φίλος + ίππος= αυτός που αγαπά τα άλογα

Φιλοδήμος <φίλος + δήμος= εκείνος που αγαπάει τον δήμο (λαό)

Φιλόστρατος < φίλος + στρατός= εκείνος που αγαπάει τον στρατό

Χαρίκλεια < χάρις + κλέος=  η ξακουστή για τη χάρη της

-> ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ: Ἐπειδῆ ὁ κατάλογος δέν εἶναι πλῆρης, συχνά θά ἐμφανίζονται νέα ὀνόματα. Αὐτά θά σημαδεύονται μέ αστερίσκο στήν άρχή τους, προκειμένου τό ἀναγνωστικό κοινό νά γνωρίζει τίς ὅποιες ἀλλαγές.